بسیاری از مردم ضرب المثل معروف “دشمن دشمن من دوست من است” را شنیده اند. این مفهوم اولین بار توسط فریتز هایدر، روانشناس اتریشی، در دهه 1940 در نظریه تعادل اجتماعی خود مطرح شد. سال‌هاست که دانشمندان در تایید این نظریه با مشکل مواجه بوده‌اند. اما اکنون گروهی از محققان دانشگاه نورث وسترن با استفاده از فیزیک آماری نشان داده اند که این نظریه در واقع درست است.

نظریه تعادل اجتماعی هایدر توضیح می دهد که انسان ها به طور طبیعی به دنبال هماهنگی در محافل اجتماعی هستند. بر اساس این نظریه، چهار اصل وجود دارد که روابط را متعادل می کند:

• دشمن دشمن دوست است.
• دوست یک دوست دوست است;
• دشمن دوست دشمن.
• دشمن دوست، دشمن است.

بسیاری از مطالعات سعی کرده اند این نظریه را با استفاده از علوم شبکه و ریاضیات تأیید کنند. اما این تلاش‌ها مثمر ثمر نبود، زیرا شبکه‌ها از روابط کاملاً متعادل فاصله دارند. سوال اینجاست که آیا شبکه های اجتماعی متعادل تر از مدل شبکه هستند؟ بسیاری از مدل‌های شبکه برای درک پیچیدگی‌های روابط اجتماعی بسیار ساده‌اند. بنابراین نتایج آن با واقعیت همخوانی ندارد.

محققان دانشگاه نورث وسترن با موفقیت دو ایده کلیدی را در مطالعه خود ترکیب کردند که سرانجام پس از 80 سال نظریه تعادل اجتماعی هایدر تایید شد. اول اینکه همه یکدیگر را نمی شناسند. دوم، برخی از افراد در روابط خود مثبت تر از دیگران هستند. محققان از مدت‌ها قبل این دو نکته را می‌دانستند، اما نمی‌توانستند آن‌ها را به‌طور همزمان در مدل‌های خود اعمال کنند.

نظریه تعادل اجتماعی چه می گوید؟

نظریه تعادل اجتماعی هایدر از گروه های سه تایی برای توضیح این فرض استفاده می کند که انسان ها به دنبال روابط راحت و هماهنگ هستند. در روابط متعادل، همه یکدیگر را دوست دارند. یا اگر یکی از دو نفر دیگر متنفر باشد، با هم دوست هستند. زمانی که هر سه نفر از یکدیگر متنفرند، یا زمانی که یک نفر دو نفر را دوست ندارد، روابط نامتعادل می شود. چنین روابطی منجر به استرس و اضطراب می شود.

این توضیحات با آنچه در جوامع می بینیم بسیار سازگار است. در دنیای امروز، دو قطبی های شدیدی وجود دارد که خود را به عنوان قطب های سیاسی نشان می دهند. اگر همه افرادی که دوست دارید همه افرادی را که دوست ندارید دوست نداشته باشند، نتیجه دو حزب سیاسی خواهد بود که از یکدیگر متنفرند.

استفاده از محدودیت ها در مدل های شبکه

در مدل شبکه، هر فرد یک گره است و رابطه او با فرد دیگر لبه ای است که می تواند کیفیت خاصی داشته باشد. پیش از این، دانشمندان به طور تصادفی روابط دوستانه یا دشمن را در شبکه ها شناسایی می کردند. این مدل های شبکه نمی توانند واقعیت جوامع را با موفقیت نشان دهند.

Istvan Kovacs و Bingjie Hao از محققان دانشگاه نورث وسترن از یک رویکرد تصادفی استفاده نکردند. برای تصادفی بودن تعاملات، هر گره (منفرد) باید شانس برابری برای مواجهه با گره های دیگر داشته باشد. اما در زندگی واقعی اینطور نیست. برای مثال، ممکن است هرگز نتوانید دوست پسر دوست خود را ببینید.

کواچ و هاو مدل خود را به گونه ای ساختند که احتمال روابط مثبت یا منفی برای کل شبکه بر اساس روابط مثبت یا منفی تعیین می شود. این روابط هنوز تصادفی هستند، اما تصادفی بودن آنها محدودیتی دارد که با توصیف نظریه هایدر تعیین می شود. آنها همچنین معتقد بودند که برخی افراد در روابط خود دوستانه تر هستند. یعنی احتمال رابطه مثبت آنها بیشتر است.

آنها مدل خود را بر اساس داده‌های نظرات Slashdot، روابط با کنگره ایالات متحده، تعاملات معامله‌گران بیت‌کوین و بررسی محصولات Epinions اجرا کردند. این مدل توانست با موفقیت این شبکه ها را مدل کند. در نتیجه، شبکه های اجتماعی با نظریه تعادل هایدر سازگار هستند. محققان می گویند این مدل نشان می دهد که این نظریه را می توان به گروه های چهار نفره یا بیشتر تعمیم داد.